Het middenrif is de essentiële spier in de mechanica van de ademhaling.

Het diafragma is een inspiratoire spier die zich onder de longen bevindt. Het scheidt de borstholte van de buikholte. In de vorm van een koepel is het gemarkeerd met twee koepels aan de rechterkant en aan de linkerkant. Ze zijn asymmetrisch, de rechter diafragmakoepel is normaal gesproken 1 tot 2 cm hoger dan de linkerkoepel.

Het diafragma bestaat uit een centrale pees, het peescentrum van het diafragma of het middenrifcentrum. Aan de periferie verbinden spiervezels zich ter hoogte van het borstbeen, de ribben en de wervels.

Het heeft natuurlijke openingen die de doorgang van organen of vaten van de ene holte naar de andere mogelijk maken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de slokdarm-, aorta- of inferieure vena cava-openingen. Het wordt geïnnerveerd door de middenrifzenuw waardoor het samentrekt.

Het middenrif is de belangrijkste ademhalingsspier. Geassocieerd met de intercostale spieren, zorgt het voor de mechanica van de ademhaling door de bewegingen van inspiratie en expiratie af te wisselen.

Bij inspiratie trekken het middenrif en de tussenribspieren samen. Als het samentrekt, zakt het diafragma en wordt het vlakker. Onder invloed van de intercostale spieren gaan de ribben omhoog waardoor de ribbenkast omhoog komt en het borstbeen naar voren wordt geduwd. De thorax wordt dan groter, de inwendige druk neemt af waardoor er behoefte is aan buitenlucht. Resultaat: lucht komt de longen binnen.

De frequentie van de samentrekking van het middenrif bepaalt de ademhalingsfrequentie.

Bij uitademing ontspannen het middenrif en de intercostale spieren, waardoor de ribben naar beneden gaan terwijl het middenrif terugkeert naar zijn oorspronkelijke positie. Geleidelijk daalt de ribbenkast, het volume neemt af, waardoor de interne druk toeneemt. Als gevolg hiervan trekken de longen zich terug en ontsnapt er lucht uit.

Hik : duidt een opeenvolging van onwillekeurige en herhaalde krampachtige samentrekkingen van het middenrif aan die gepaard gaan met een sluiting van de glottis en vaak een samentrekking van de intercostale spieren. Deze reflex treedt plotseling en oncontroleerbaar op. Het resulteert in een reeks karakteristieke sonische "hics". We kunnen de zogenaamde goedaardige hik onderscheiden die niet langer dan enkele seconden of minuten duurt, en de chronische hik, veel zeldzamer, die van enkele uren tot meerdere dagen kan duren en die in het algemeen mensen ouder dan 50 jaar treft.

Posttraumatische breuken : middenrifbreuken die optreden na trauma aan de thorax, of wonden door kogels of wapens met bladen. De breuk treedt meestal op ter hoogte van de linker koepel, de rechter koepel wordt gedeeltelijk verborgen door de lever.

Transdiafragmatische hernia : stijging van een orgaan in de buik (maag, lever, darmen) door een opening in het middenrif. De hernia kan aangeboren zijn, het gat waar het migrerende orgaan doorheen gaat is een vanaf de geboorte aanwezige misvorming. Het is ook te verkrijgen, het gat is dan het gevolg van een aanrijding tijdens bijvoorbeeld een verkeersongeval; in dit geval spreken we van diafragmatische eventratie. Het is een zeldzame aandoening die bijna één op de 4000 baby's treft.

Verhoging van een diafragmatische koepel : de rechter koepel is normaal 1 tot 2 cm hoger dan de linker koepel. Er is sprake van een "verhoging van de rechter koepel" wanneer de afstand groter is dan 2 cm vanaf de linker koepel. Deze afstand wordt gecontroleerd op een thoraxfoto die diep is ingeademd. We spreken van "verhoging van de linkerkoepel" als deze hoger is dan de rechter of gewoon op hetzelfde niveau. Het kan wijzen op een extra-diafragmatische pathologie (bijvoorbeeld ventilatiestoornissen of longembolie) of een diafragmatische pathologie (traumatische laesies van de nervus phrenicus of hemiplegie bijvoorbeeld) (5).

Tumoren : ze zijn zeer zeldzaam. Meestal zijn dit goedaardige tumoren (lipomen, angio- en neurofibromen, fibrocytomen). Bij kwaadaardige tumoren (sarcomen en fibrosarcomen) is er vaak een complicatie met pleurale effusie.

Neurologische pathologieën : Elke beschadiging van een structuur tussen de hersenen en het middenrif kan gevolgen hebben voor de werking ervan (6).

Het Guillain-Barré-syndroom (7) is bijvoorbeeld een inflammatoire auto-immuunziekte die het perifere zenuwstelsel aantast, met andere woorden de zenuwen. Het manifesteert zich door spierzwakte die tot verlamming kan gaan. In het geval van het diafragma wordt de middenrifzenuw aangetast en treden ademhalingsstoornissen op. Onder behandeling herstelt de meerderheid van de getroffen mensen (75%) hun fysieke capaciteiten.

Amyotrofische laterale sclerose, of de ziekte van Charcot, is een neurodegeneratieve ziekte die wordt gekenmerkt door progressieve spierverlamming als gevolg van de degeneratie van motorneuronen die bewegingsopdrachten naar de spieren sturen. Naarmate de ziekte vordert, kan het de spieren aantasten die nodig zijn om te ademen. Na 3 tot 5 jaar kan de ziekte van Charcot dus ademhalingsfalen veroorzaken, wat kan leiden tot de dood.

Alleen hikken kunnen het onderwerp zijn van enkele maatregelen. Het is moeilijk te voorkomen dat het verschijnt, wat nogal willekeurig is, maar we kunnen proberen de risico's te verminderen door te snel te eten, te veel tabak, alcohol of koolzuurhoudende dranken, stressvolle situaties of plotselinge temperatuurveranderingen.

Het diafragma is moeilijk te bestuderen op beeldvorming (8). Echografie, CT en/of MRI zijn vaak een aanvulling op standaard radiografie om de diagnose van een pathologie te bevestigen en te verfijnen.

Radiografie: een medische beeldvormingstechniek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstralen. Dit onderzoek is pijnloos. Het middenrif is niet direct zichtbaar op een thoraxfoto, maar de positie ervan kan worden geïdentificeerd door de lijn die het long-leverinterface aan de rechterkant markeert, en de long-maag-milt aan de linkerkant (5).

Echografie: een medische beeldvormingstechniek gebaseerd op het gebruik van ultrageluid, onhoorbare geluidsgolven, die het mogelijk maken om het inwendige van het lichaam te "visualiseren".

MRI (magnetic resonance imaging): medisch onderzoek voor diagnostische doeleinden uitgevoerd met behulp van een groot cilindrisch apparaat waarin een magnetisch veld en radiogolven worden geproduceerd om zeer nauwkeurige beelden te genereren, in 2D of 3D, van lichaamsdelen of inwendige organen (hier het diafragma).

Scanner: diagnostische beeldvormingstechniek die bestaat uit het maken van dwarsdoorsnedebeelden van een bepaald lichaamsdeel met behulp van een röntgenstraal. De term 'scanner' is in feite de naam van het apparaat, maar we verwijzen vaak naar het onderzoek (computertomografie of CT-scan).

In de menselijke anatomie wordt het woord diafragma ook gebruikt om te verwijzen naar de iris van het oog. De iris regelt de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt. Deze functie is de moeite waard om te vergelijken met het diafragma van een camera.