Een moesson wordt vaak geassocieerd met zware regenval, een orkaan of een tyfoon. Dit is niet helemaal waar: de moesson is niet zomaar een storm, het is eerder een seizoensbeweging van wind over een gebied. Als gevolg hiervan kunnen er in andere periodes van het jaar zware zomerregens en droogte zijn.
De moesson (van het Arabische mawsim, wat 'seizoen' betekent) wordt veroorzaakt door het temperatuurverschil tussen land en oceaan, legt de National Weather Service uit. De zon verwarmt het land en het water anders, en de lucht begint te "touwtrekken" en wint het van de koudere, vochtigere lucht uit de oceaan. Aan het einde van de moessonperiode keert de wind terug.
De natte moessons komen meestal in de zomermaanden (april tot september) en brengen zware regenval met zich mee. Gemiddeld valt ongeveer 75% van de jaarlijkse regenval in India en ongeveer 50% in de Noord-Amerikaanse regio (volgens een NOAA-studie) tijdens het zomermoessonseizoen. Zoals hierboven vermeld, brengen natte moessons oceaanwinden aan land.
Droge moessons komen voor in oktober-april. Droge luchtmassa's komen naar India vanuit Mongolië en het noordwesten van China. Ze zijn krachtiger dan hun zomerse tegenhangers. Edward Guinan, hoogleraar astronomie en meteorologie, stelt dat de wintermoesson begint wanneer „het land sneller afkoelt dan water en er zich een hoge druk op het land opbouwt, waardoor de oceaanlucht wordt verdreven”. De droogte komt eraan.
Elk jaar gedragen de moessons zich anders, met lichte of zware regenval en wind met verschillende snelheden. Het Indian Institute of Tropical Meteorology heeft gegevens verzameld over de jaarlijkse moessons in India van de afgelopen 145 jaar. De intensiteit van de moessons, zo blijkt, varieert over 30-40 jaar. Langdurige waarnemingen tonen aan dat er perioden zijn met zwakke regens, een daarvan begon in 1970, en er zijn hevige. Huidige records voor 2016 toonden aan dat van 1 juni tot 30 september de neerslag 97,3% van de seizoensnorm bedroeg.
De zwaarste regens werden waargenomen in Cherrapunji, in de staat Meghalaya in India, tussen 1860 en 1861, toen 26 mm regen viel in de regio. Het gebied met het hoogste gemiddelde jaartotaal (waarnemingen zijn gedaan over 470 jaar) ligt ook in de staat Meghalaya, waar gemiddeld 10 mm neerslag viel.
De plaatsen waar de moessons voorkomen zijn de tropen (van 0 tot 23,5 graden noorder- en zuiderbreedte) en de subtropen (tussen 23,5 en 35 graden noorder- en zuiderbreedte). De sterkste moessons worden in de regel waargenomen in India en Zuid-Azië, Australië en Maleisië. Moessons zijn te vinden in de zuidelijke regio's van Noord-Amerika, in Midden-Amerika, de noordelijke regio's van Zuid-Amerika en ook in West-Afrika.
De moesson speelt in veel delen van de wereld een beslissende rol. De landbouw in landen als India is sterk afhankelijk van het regenseizoen. Volgens National Geographic plannen waterkrachtcentrales hun werking ook afhankelijk van het moessonseizoen.
Wanneer de moessons in de wereld beperkt blijven tot lichte regenval, krijgen gewassen niet genoeg vocht en dalen de landbouwinkomens. De elektriciteitsproductie neemt af, wat alleen voldoende is voor de behoeften van grote ondernemingen, elektriciteit wordt duurder en ontoegankelijk voor arme gezinnen. Door het gebrek aan eigen voedingsproducten neemt de import uit andere landen toe.
Bij hevige regenval zijn overstromingen mogelijk, waardoor niet alleen de gewassen schade oplopen, maar ook mensen en dieren. Overmatige regenval draagt bij aan de verspreiding van infecties: cholera, malaria, maar ook maag- en oogziekten. Veel van deze infecties worden verspreid door water en overbelaste watervoorzieningen zijn niet opgewassen tegen de taak om water voor drinkwater en huishoudelijke behoeften te behandelen.
Het Noord-Amerikaanse moessonsysteem veroorzaakt ook het begin van het vuurseizoen in het zuidwesten van de Verenigde Staten en Noord-Mexico, zegt het NOAA-rapport, als gevolg van een toename van bliksem veroorzaakt door veranderingen in druk en temperatuur. In sommige regio's worden 's nachts tienduizenden blikseminslagen waargenomen, die brand, stroomstoringen en ernstig letsel bij mensen veroorzaken.
Een groep wetenschappers uit Maleisië waarschuwt dat als gevolg van de opwarming van de aarde de komende 50-100 jaar een toename van de neerslag tijdens de zomermoessons te verwachten is. Broeikasgassen, zoals koolstofdioxide, helpen nog meer vocht in de lucht vast te houden, dat regent op reeds overstroomde gebieden. Tijdens het droge moessonseizoen zal het land meer uitdrogen door de stijging van de luchttemperatuur.
Op kleine tijdschaal kan de neerslag tijdens de zomermoesson veranderen door luchtvervuiling. El Niño (temperatuurschommelingen aan het oppervlak van de Stille Oceaan) heeft ook invloed op de Indiase moesson, zowel op korte als op lange termijn, zeggen onderzoekers van de University of Colorado in Boulder.
Veel factoren kunnen de moesson beïnvloeden. Wetenschappers doen hun best om toekomstige regens en winden te voorspellen - hoe meer we weten over het gedrag van de moesson, hoe sneller het voorbereidende werk zal beginnen.
Wanneer ongeveer de helft van de Indiase bevolking werkzaam is in de landbouw en de agronomie goed is voor ongeveer 18% van het BBP van India, kan de timing van de moesson en regenval erg moeilijk zijn. Maar onderzoek uitgevoerd door wetenschappers kan dit probleem vertalen naar de oplossing.