In The Picture of Dorian Gray schreef Oscar Wilde: “Kinderen beginnen met van hun ouders te houden. Als ze opgroeien, beginnen ze hen te beoordelen. Soms vergeven ze hen.» Dat laatste is niet voor iedereen even gemakkelijk. Wat als we overspoeld worden met «verboden» gevoelens: woede, woede, wrok, teleurstelling – in relatie tot de naaste mensen? Hoe kom je van deze emoties af en is dat nodig? De mening van de co-auteur van het boek «Mindfulness en emoties» Sandy Clark.
Bij het beschrijven van de emotionele bagage die ouders aan hun kinderen doorgeven, schilderde de Engelse dichter Philip Larkin een beeld van niets minder dan een geërfd trauma. Tegelijkertijd benadrukte de dichter dat de ouders hier vaak geen schuld aan hebben: ja, ze hebben hun kind op veel manieren schade berokkend, maar alleen omdat ze zelf ooit getraumatiseerd zijn door de opvoeding.
Aan de ene kant hebben velen van ons ouders «alles gegeven». Dankzij hen zijn we geworden wat we zijn geworden, en het is onwaarschijnlijk dat we ooit in staat zullen zijn om hun schulden terug te betalen en ze in natura terug te betalen. Aan de andere kant groeien velen op met het gevoel dat ze in de steek zijn gelaten door hun moeder en/of vader (en hoogstwaarschijnlijk voelen hun ouders hetzelfde).
Het is algemeen aanvaard dat we alleen sociaal goedgekeurde gevoelens voor onze vader en moeder kunnen voelen. Boos en beledigd zijn door hen is onaanvaardbaar, dergelijke emoties moeten op alle mogelijke manieren worden onderdrukt. Bekritiseer mama en papa niet, maar accepteer - zelfs als ze ooit op een slechte manier tegen ons hebben gehandeld en ernstige fouten hebben gemaakt in het onderwijs. Maar hoe langer we onze eigen gevoelens ontkennen, zelfs de meest onaangename, hoe sterker deze gevoelens worden en ons overweldigen.
Psychoanalyticus Carl Gustav Jung geloofde dat hoe hard we ook proberen om onaangename emoties te onderdrukken, ze zeker een uitweg zullen vinden. Dit kan zich uiten in ons gedrag of in het ergste geval in de vorm van psychosomatische symptomen (zoals huiduitslag).
Het beste wat we voor onszelf kunnen doen, is toegeven dat we het recht hebben om gevoelens te voelen. Anders lopen we het risico de situatie alleen maar te verergeren. Natuurlijk is het ook belangrijk wat we precies met al deze emoties gaan doen. Het is nuttig om tegen jezelf te zeggen: "Oké, zo voel ik me - en dit is waarom" - en begin op een constructieve manier met je emoties te werken. Bijvoorbeeld een dagboek bijhouden, erover praten met een vertrouwde vriend of je uitspreken in therapie.
Ja, onze ouders hadden het mis, maar geen enkele pasgeboren baby heeft instructies.
Maar stel dat we in plaats daarvan onze negatieve emoties jegens onze ouders blijven onderdrukken: bijvoorbeeld woede of teleurstelling. De kans is groot dat, aangezien deze gevoelens voortdurend in ons ronddraaien, we ons alleen maar zullen concentreren op de fouten die moeder en vader hebben gemaakt, hoe ze ons in de steek hebben gelaten, en onze eigen schuld vanwege deze gevoelens en gedachten. Kortom, we zullen met beide handen vasthouden aan ons eigen ongeluk.
Nadat we emoties hebben losgelaten, zullen we al snel merken dat ze niet langer koken, maar geleidelijk "verweren" en op niets uitlopen. Door onszelf toestemming te geven om uit te drukken wat we voelen, kunnen we eindelijk het hele plaatje zien. Ja, onze ouders hadden het mis, maar aan de andere kant voelden ze hoogstwaarschijnlijk hun eigen ontoereikendheid en twijfel aan zichzelf - al was het maar omdat er geen instructie is verbonden aan een pasgeborene.
Het heeft tijd nodig om het diepgewortelde conflict op te lossen. Onze negatieve, ongemakkelijke, 'slechte' gevoelens hebben een reden en het belangrijkste is om die te vinden. Ons wordt geleerd dat we anderen met begrip en sympathie moeten behandelen, maar ook met onszelf. Zeker op die momenten dat we het even moeilijk hebben.
We weten hoe we ons met anderen moeten gedragen, hoe we ons in de samenleving moeten gedragen. Zelf drijven we onszelf in een rigide raamwerk van normen en regels, en daardoor begrijpen we op een gegeven moment niet meer wat we werkelijk voelen. We weten alleen hoe we ons 'zou moeten' voelen.
Dit innerlijke touwtrekken zorgt ervoor dat we zelf lijden. Om een einde te maken aan dit lijden, hoef je jezelf alleen maar met dezelfde vriendelijkheid, zorgzaamheid en begrip te gaan behandelen als je anderen behandelt. En als het ons lukt, zullen we misschien ineens beseffen dat de emotionele last die we al die tijd met zich meedragen een beetje makkelijker is geworden.
Nu we niet langer met onszelf vechten, realiseren we ons eindelijk dat noch onze ouders, noch andere mensen van wie we houden perfect zijn, wat betekent dat we zelf helemaal niet hoeven te beantwoorden aan een spookachtig ideaal.
Over de auteur: Sandy Clark is de co-auteur van Mindfulness and Emotion.