Toxoplasmose is een parasitaire ziekte bij katten. Het is de oorzaak van ernstige diarree die de dood van jonge dieren kan veroorzaken. Het is een belangrijke ziekte omdat de parasiet mensen kan infecteren en abortussen kan veroorzaken bij zwangere vrouwen. Met een goede hygiëne en een paar eenvoudige preventieve maatregelen kunnen de risico's echter sterk worden verminderd.

Toxoplasmose is een ziekte die wordt veroorzaakt door een protozoaire parasiet genaamd "Toxoplasma gondii". Deze parasiet maakt deel uit van de grote familie van coccidia. Het heeft een bepaalde levenscyclus, waarbij twee diersoorten betrokken zijn: de kat en alle andere soorten.

Een toxoplasma-ei kan namelijk bijna alle levende diersoorten besmetten. De parasiet zal dan uitkomen en door de cellen van het spijsverteringskanaal gaan. Eenmaal in het lichaam van zijn gastheer zal het zich via het bloed en de lymfe overal verspreiden en zich kunnen delen. Deze verdeling van de parasiet zal cysten produceren die gevuld zijn met parasieten. 

De kat is de enige diersoort die toxoplasmatische coccidiose kan ontwikkelen, ook wel “toxoplasmose van de kat” genoemd. Het kan geïnfecteerd raken door een besmet ei of vlees met een cyste in te nemen. De parasiet zal zich dan seksueel vermenigvuldigen in het spijsverteringskanaal van de kat en eieren produceren, oöcysten genaamd. Deze eieren worden vervolgens uitgescheiden in de ontlasting van de kat. Ze zijn extreem resistent in het milieu en het is vaak moeilijk om er vanaf te komen.

Er zijn dus twee manieren om besmet te raken:

• door eieren, aanwezig in de ontlasting van de kat;
• door cysten, vooral tijdens de inname van onvoldoende verhit vlees van een besmet dier.

Behalve bij de kat is besmetting bij alle diersoorten asymptomatisch.

Wanneer het een jonge kat infecteert, zal de parasiet de darmcellen binnendringen en vernietigen, wat diarree zal veroorzaken door een gebrek aan opname van voedingsstoffen en een vrij duidelijk verlies van water. In het begin is de diarree mild, met een beetje slijm, en de ontlasting lijkt "slijmerig". Naarmate de infectie toeneemt, wordt de diarree scherp en hemorragisch, met het verschijnen van "kruisbessengelei". Men neemt dan een aanval waar van de algemene toestand van de kat die wordt geslacht, en een nogal duidelijke uitdroging. Het is deze uitdroging in verband met diarree die bij jonge dieren fataal kan zijn. Vaak kunnen secundaire bacteriële infecties worden toegevoegd die koorts veroorzaken en de prognose van het dier donkerder maken.

Bij volwassen katten blijft de infectie vaak onopgemerkt. Toxoplasmose is dan asymptomatisch of manifesteert zich alleen door dunne ontlasting. De parasiet reproduceert echter hoe dan ook in deze volwassenen, die vervolgens realtimebommen worden. Ze beginnen een groot aantal oöcysten uit te scheiden die vervolgens de jongen zullen infecteren.

De diagnose toxoplasmose wordt gesteld door een dierenarts. Diarree bij een jonge kat die in een gemeenschap leeft of stress heeft ondergaan (spenen, adoptie) zou ons hieraan moeten doen denken. Een ander suggestief teken is de observatie van heterogene nesten, met dieren van zeer verschillende grootte en gewicht. Bijzondere voorzichtigheid is geboden op boerderijen waar al gevallen van toxoplasmose zijn gemeld, omdat herbesmetting vaak voorkomt.

Er moet voor worden gezorgd dat toxoplasmose-gerelateerde diarree niet wordt verward met dieetdiarree als gevolg van spenen, adoptie, met virale, bacteriële en andere diarree van parasitaire oorsprong. Hiervoor is coproscopie een essentieel onderzoek om de diagnose te stellen. Wanneer het dier besmet is, kunnen we dan de oöcysten in aantal in de ontlasting van het dier waarnemen. Het aantal aanwezige eitjes is direct gerelateerd aan de ernst van de besmetting.

Er zijn twee behandelingen voor toxoplasmose bij katten. Ze moeten zo vroeg mogelijk worden ingevoerd om volledig effectief te zijn. Geneesmiddelen zijn van twee soorten:

• Coccidiostatica, dat wil zeggen antiparasitaire medicijnen die de ontwikkeling van nieuwe parasieten blokkeren. Dit zijn effectieve behandelingen, maar relatief duur, die daarom worden aanbevolen voor de behandeling van een enkel dier.
• Coccidiociden, dit zijn medicijnen die de parasiet doden. Op dit moment is geen van deze medicijnen bedoeld voor katten. Ze worden echter af en toe gebruikt om koppels te behandelen, omdat ze in grote hoeveelheden worden verkocht en relatief goedkoper zijn dan coccidiostatica.

Symptomatische behandelingen moeten noodzakelijkerwijs in verband worden gebracht met deze geneesmiddelen. In het bijzonder is het noodzakelijk om de diarree te behandelen met darmverbanden en om het dier te kunnen rehydrateren. Het is ook absoluut noodzakelijk om gezondheidsmaatregelen te nemen. Toxoplasma-eieren zijn zelfs extreem resistent en kunnen een terugval veroorzaken door herbesmetting vanuit de omgeving.

Bij preventie is het belangrijk om te zorgen voor een goede hygiëne van de ruimten waarin de jonge dieren worden grootgebracht. In het bijzonder is het noodzakelijk om alle uitwerpselen, die een van de belangrijkste bronnen van besmetting in de fokkerij zijn, snel te kunnen verwijderen. Het is ook noodzakelijk om na te denken over het bestrijden van de tussengastheren die toxoplasma-cysten kunnen dragen en om hun contact met katten (muizen, vogels, enz.) zoveel mogelijk te vermijden. Ten slotte moet u voorkomen dat u rauw of onvoldoende verhit vlees aan dieren geeft om besmetting door eventueel aanwezige cysten te voorkomen.

Zwangere vrouwen moeten bijzonder voorzichtig zijn om niet in contact te komen met de parasiet. Tijdens een primaire besmetting van een zwangere vrouw kan de parasiet inderdaad worden overgedragen op de foetus en de oorzaak zijn van een abortus. Als het eenmaal in contact is gekomen met de parasiet, maakt het menselijk lichaam antistoffen aan om zich te verdedigen. Daarom voert de arts vaak een serologie uit om te controleren op de aanwezigheid van deze antistoffen om te achterhalen of de vrouw al in contact is geweest met de parasiet. 

Als er antilichamen aanwezig zijn, heeft het lichaam het vermogen om zich te verdedigen tegen infectie en vormt de parasiet niet veel risico voor de zwangerschap. Aan de andere kant, als er geen antilichaam aanwezig is, kan de parasiet de vrouw besmetten en mogelijk naar de foetus migreren.

Als een zwangere vrouw nog nooit in contact is geweest met de parasiet, moet waakzaam zijn voor de verschillende bronnen van besmetting. Het is echter niet nodig om van uw kat te scheiden. Er moet vooral op worden gelet dat u de uitwerpselen van de kat en dus de kattenbak niet aanraakt. Als dit nodig is, moet dit worden gedaan met een masker en handschoenen om besmetting te voorkomen. Ook is het aan te raden je groenten goed schoon te maken, zeker als ze rauw gegeten moeten worden, omdat ze soms oöcysten bevatten. Ten slotte zal het nodig zijn om het vlees goed te koken om eventuele cysten te neutraliseren.