«Alleen zonder spoilers!» - een zin die bijna elke filmcriticus tot witte hitte kan brengen. En niet alleen hij. We zijn vreselijk bang om de ontknoping van tevoren te weten - ook omdat we er zeker van zijn dat in dit geval het plezier om een kunstwerk te leren kennen hopeloos wordt bedorven. Maar is het echt zo?
In alle culturen en altijd hebben mensen verhalen verteld. En gedurende deze millennia hebben we precies begrepen wat elk verhaal interessant maakt, ongeacht het formaat. Een van de belangrijkste onderdelen van een goed verhaal is het einde. We proberen er alles aan te doen om niet van tevoren de ontknoping te ontdekken van een film die we nog niet hebben gezien, of een boek dat we nog niet hebben gelezen. Zodra we per ongeluk het einde in iemands hervertelling horen, lijkt de indruk onherroepelijk bedorven. We noemen dergelijke problemen "spoilers" (van het Engels om te bederven - "verwend").
Maar ze verdienen hun slechte reputatie niet. Een recente studie toonde aan dat het begrijpen van het einde van een verhaal voordat je het leest het niet schaadt. Integendeel: het maakt het mogelijk om volop van de geschiedenis te genieten. Dit is de spoilerparadox.
Onderzoekers Nicholas Christenfeld en Jonathan Leavitt van de Universiteit van Californië voerden drie experimenten uit met 12 korte verhalen van John Updike, Agatha Christie en Anton Pavlovich Tsjechov. Alle verhalen hadden gedenkwaardige plots, ironische wendingen en raadsels. In twee gevallen kregen de proefpersonen vooraf het einde te horen. Sommigen kregen het aanbod om het in een aparte tekst te lezen, anderen namen een spoiler op in de hoofdtekst en het einde werd al bekend vanaf de eerste speciaal voorbereide alinea. De derde groep ontving de tekst in zijn oorspronkelijke vorm.
Deze studie verandert het idee van spoilers als iets schadelijks en onaangenaams.
De resultaten van de studie toonden aan dat de deelnemers in elk type verhaal (ironische twist, mysterie en suggestief verhaal) de voorkeur gaven aan de "verwende" versies boven de originelen. Bovenal vonden de proefpersonen de teksten leuk met een spoiler aan het begin van de tekst.
Dit verandert het idee van spoilers als iets schadelijks en onaangenaams. Om te begrijpen waarom dit zo is, moet u eens kijken naar een onderzoek dat in 1944 werd uitgevoerd door Fritz Heider en Mary-Ann Simmel van Smith College. Het heeft zijn relevantie tot op de dag van vandaag niet verloren.
Ze lieten de deelnemers een animatie zien van twee driehoeken, een cirkel en een vierkant. Ondanks het feit dat eenvoudige geometrische figuren op een chaotische manier op het scherm bewogen, schreven de proefpersonen bedoelingen en motieven toe aan deze objecten, waardoor ze werden 'vermenselijkt'. De meeste proefpersonen beschreven de cirkel en de blauwe driehoek als 'verliefd' en merkten op dat de grote boze grijze driehoek hen in de weg probeerde te lopen.
Deze ervaring toont onze passie voor storytelling. We zijn sociale dieren en verhalen zijn een belangrijk hulpmiddel om ons te helpen menselijk gedrag te begrijpen en onze observaties aan anderen te communiceren. Dit heeft te maken met wat psychologen een 'theory of mind' noemen. Grofweg vereenvoudigend, kan het als volgt worden beschreven: we hebben het vermogen om de gedachten, verlangens, motieven en bedoelingen van anderen te begrijpen en op onszelf uit te proberen, en we gebruiken dit om hun acties en gedrag te voorspellen en te verklaren.
We hebben het vermogen om de bedoelingen van andere mensen te begrijpen en te voorspellen welk gedrag ze zullen veroorzaken. Verhalen zijn belangrijk omdat ze ons in staat stellen om deze causale relaties te communiceren. Een verhaal is dus goed als het zijn functie vervult: het geeft informatie door aan anderen. Daarom is een «corrupt» verhaal, waarvan het einde van tevoren bekend is, aantrekkelijker: het is voor ons gemakkelijker te begrijpen. De auteurs van de studie beschrijven dit effect als volgt: "onwetendheid over het einde kan het plezier bederven en de aandacht afleiden van details en esthetische kwaliteiten."
Je hebt vast vaker meegemaakt hoe een goed verhaal herhaald en gewild kan worden, ondanks het feit dat de ontknoping al lang bij iedereen bekend is. Denk aan verhalen die de tand des tijds hebben doorstaan, zoals de mythe van Oedipus. Ondanks dat het einde bekend is (de held zal zijn vader vermoorden en met zijn moeder trouwen), neemt dit de betrokkenheid van de luisteraar bij het verhaal niet af.
Met behulp van de geschiedenis kun je de volgorde van gebeurtenissen overbrengen, de bedoelingen van andere mensen begrijpen.
"Misschien is het handiger voor ons om informatie te verwerken en is het gemakkelijker om ons te concentreren op een dieper begrip van de geschiedenis", stelt Jonathan Leavitt voor. Dit is belangrijk omdat we verhalen gebruiken om complexe ideeën over te brengen, van religieuze overtuigingen tot maatschappelijke waarden.
Neem het verhaal van Job uit het Oude Testament. De Israëlieten gaven deze gelijkenis door om het nageslacht uit te leggen waarom een goed, godvrezend persoon kan lijden en ongelukkig zijn. We brengen complexe ideologieën over via verhalen omdat ze gemakkelijker kunnen worden verwerkt en opgeslagen dan formele tekst.
Onderzoek heeft aangetoond dat we positiever reageren op informatie wanneer deze in verhalende vorm wordt gepresenteerd. Informatie die als 'feit' wordt overgebracht, wordt onderworpen aan een kritische analyse. Verhalen zijn een effectieve manier om complexe kennis over te brengen. Denk er eens over na: woorden kunnen u helpen een enkele term of concept te begrijpen, maar een verhaal kan een hele reeks gebeurtenissen overbrengen, de bedoelingen, ethische regels, overtuigingen en sociale conventies van andere mensen begrijpen.
Spoiler - het is niet altijd slecht. Het vereenvoudigt een complex verhaal, waardoor het gemakkelijker te begrijpen is. Dankzij hem zijn we meer betrokken bij de geschiedenis en begrijpen we het op een dieper niveau. En misschien, als dit "corrupte" verhaal goed genoeg is, kan het nog duizenden jaren voortleven.
Auteur — Adori Duryappa, psycholoog, schrijver.