We dromen er allemaal van, maar als het in ons leven komt, kunnen maar weinigen het verdragen en houden. Waarom gebeurt dit? Uitspraken van psychotherapeut Adam Philips over waarom liefde onvermijdelijk pijn en frustratie met zich meebrengt.
We worden niet zozeer verliefd op een persoon als wel op een fantasie over hoe iemand onze innerlijke leegte kan vullen, zegt psychoanalyticus Adam Philips. Hij wordt vaak de «dichter van de frustratie» genoemd, die Philips als de basis van elk mensenleven beschouwt. Frustratie is een reeks negatieve emoties, van woede tot verdriet, die we ervaren wanneer we een barrière tegenkomen op weg naar ons gewenste doel.
Phillips gelooft dat onze ongeleefde levens - die we in fantasie construeren, voorstellen - vaak veel belangrijker voor ons zijn dan de levens die we hebben geleefd. We kunnen ons letterlijk en figuurlijk niet zonder hen voorstellen. Waar we over dromen, waar we naar hunkeren, zijn indrukken, dingen en mensen die niet in ons echte leven voorkomen. De afwezigheid van het noodzakelijke zet aan tot nadenken en ontwikkelen, en verontrust en deprimeert tegelijkertijd.
In zijn boek Lost schrijft de psychoanalyticus: “Voor moderne mensen, die worden achtervolgd door de mogelijkheid om te kiezen, is een succesvol leven een leven dat we ten volle leven. We zijn geobsedeerd door wat er ontbreekt in ons leven en wat ons ervan weerhoudt om alle genoegens te krijgen die we verlangen.
Frustratie wordt de brandstof van liefde. Ondanks de pijn zit er een positieve korrel in. Het fungeert als een teken dat het gewenste doel ergens in de toekomst bestaat. We hebben dus nog iets om naar te streven. Illusies, verwachtingen zijn nodig voor het bestaan van liefde, of deze liefde nu ouderlijk of erotisch is.
Alle liefdesverhalen zijn verhalen over onvervulde behoeften. Verliefd worden is een herinnering ontvangen aan wat je werd onthouden, en nu lijkt het alsof je het hebt ontvangen.
Waarom is liefde zo belangrijk voor ons? Het omringt ons tijdelijk met de illusie van een droom die uitkomt. Volgens Philips zijn "alle liefdesverhalen verhalen over een onvervulde behoefte... Verliefd worden is herinnerd worden aan wat je was ontnomen, en nu denk je dat je het hebt."
Precies "lijkt" omdat liefde niet kan garanderen dat aan je behoeften wordt voldaan, en zelfs als dat zo is, zal je frustratie in iets anders worden omgezet. Vanuit het oogpunt van de psychoanalyse is de persoon op wie we echt verliefd worden een man of een vrouw uit onze fantasieën. We hebben ze uitgevonden voordat we ze ontmoetten, niet uit het niets (niets komt uit het niets), maar op basis van eerdere ervaringen, zowel echte als ingebeelde.
We hebben het gevoel dat we deze persoon al heel lang kennen, omdat we hem in zekere zin echt kennen, hij is van vlees en bloed van onszelf. En omdat we letterlijk al jaren wachten om hem te ontmoeten, hebben we het gevoel dat we deze persoon al vele jaren kennen. Tegelijkertijd komt hij ons als een apart persoon met zijn eigen karakter en gewoonten vreemd voor. Een bekende vreemdeling.
En hoe lang we ook hebben gewacht, gehoopt en gedroomd om de liefde van ons leven te ontmoeten, pas als we haar ontmoeten, beginnen we bang te worden haar te verliezen.
De paradox is dat de verschijning in ons leven van het object van liefde nodig is om zijn afwezigheid te voelen.
De paradox is dat de verschijning in ons leven van het object van liefde nodig is om zijn afwezigheid te voelen. Verlangen kan aan zijn verschijning in ons leven voorafgaan, maar we moeten de liefde voor het leven ontmoeten om onmiddellijk de pijn volledig te voelen dat we het kunnen verliezen. Hernieuwde liefde herinnert ons aan onze verzameling mislukkingen en mislukkingen, omdat het belooft dat de dingen nu anders zullen zijn, en daardoor wordt het overgewaardeerd.
Hoe sterk en ongeïnteresseerd ons gevoel ook is, zijn object kan er nooit volledig op reageren. Vandaar de pijn.
In zijn essay 'Over flirten' zegt Philips dat 'goede relaties kunnen worden opgebouwd door mensen die kunnen omgaan met constante frustratie, dagelijkse frustratie en het onvermogen om het gewenste doel te bereiken. Degenen die weten hoe ze moeten wachten en volharden en hun fantasieën kunnen verzoenen met het leven dat ze nooit precies zal kunnen belichamen.
Hoe ouder we worden, hoe beter we omgaan met frustratie, hoopt Phillips, en misschien des te beter kunnen we opschieten met de liefde zelf.