Het gepraat over zinkende eilanden bestaat al lang als een manier om de toekomstige risico's te beschrijven waarmee kleine eilandstaten worden geconfronteerd. Maar de realiteit is dat deze bedreigingen vandaag al aannemelijk worden. Veel kleine eilandstaten hebben besloten het voorheen onpopulaire hervestigings- en migratiebeleid als gevolg van klimaatverandering opnieuw in te voeren.
Dat is het verhaal van Christmas Island of Kiribati, gelegen in het midden van de Stille Oceaan - het grootste koraalatol ter wereld. Een nadere blik op de geschiedenis van dit eiland werpt licht op de problemen waarmee mensen in vergelijkbare plaatsen in de wereld worden geconfronteerd en op de ontoereikendheid van de huidige internationale politiek.
Kiribati heeft een duister verleden van Brits kolonialisme en kernproeven. Ze werden onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk op 12 juli 1979, toen de Republiek Kiribati werd opgericht om een groep van 33 eilanden aan weerszijden van de evenaar in het gebied te besturen. Nu verschijnt er een andere dreiging aan de horizon.
Kiribati ligt op het hoogste punt niet meer dan twee meter boven de zeespiegel en is een van de meest klimaatgevoelige bewoonde eilanden ter wereld. Het bevindt zich in het centrum van de wereld, maar de meeste mensen kunnen het niet nauwkeurig op de kaart identificeren en weten weinig over de rijke cultuur en tradities van dit volk.
Deze cultuur kan verdwijnen. Een op de zeven migraties naar Kiribati, of het nu tussen eilanden of internationaal is, wordt veroorzaakt door veranderingen in het milieu. En een VN-rapport uit 2016 toonde aan dat de helft van de huishoudens al is getroffen door de stijgende zeespiegel in Kiribati. De stijgende zeespiegel zorgt ook voor problemen met de opslag van kernafval in kleine eilandstaten, overblijfselen van een koloniaal verleden.
Ontheemden worden vluchtelingen als gevolg van klimaatverandering: mensen die door de gevolgen van ernstige klimaatgebeurtenissen gedwongen zijn hun huis te verlaten en elders hun normale leven te hervatten, waarbij ze hun cultuur, gemeenschap en beslissingsbevoegdheid verliezen.
Dit probleem zal alleen maar erger worden. Toegenomen stormen en weersomstandigheden hebben sinds 24,1 wereldwijd gemiddeld 2008 miljoen mensen per jaar op de vlucht geslagen en de Wereldbank schat dat tegen 143 nog eens 2050 miljoen mensen ontheemd zullen zijn in slechts drie regio's: Sub-Sahara Afrika, Zuid-Azië en Latijns Amerika.
In het geval van Kiribati zijn er verschillende mechanismen opgezet om de bewoners van de eilanden te helpen. Zo implementeert de regering van Kiribati het Migration with Dignity-programma om geschoolde arbeidskrachten te creëren die goede banen in het buitenland kunnen vinden. De regering kocht ook 2014 acres land in Fiji in 6 om te proberen de voedselzekerheid te waarborgen als de omgeving verandert.
Nieuw-Zeeland organiseerde ook een jaarlijkse loterij met kansen, de "Pacific Ballot". Deze loterij is ontworpen om 75 Kiribati-burgers per jaar te helpen zich in Nieuw-Zeeland te vestigen. De quota worden naar verluidt echter niet gehaald. Het is begrijpelijk dat mensen hun huis, gezin en leven niet willen verlaten.
Ondertussen stellen de Wereldbank en de VN dat Australië en Nieuw-Zeeland de mobiliteit van seizoensarbeiders moeten verbeteren en open migratie voor Kiribati-burgers moeten toestaan in het licht van de gevolgen van klimaatverandering. Seizoenswerk biedt echter vaak geen goede vooruitzichten op een beter leven.
Hoewel de goedbedoelde internationale politiek zich grotendeels heeft gericht op hervestiging in plaats van het bieden van aanpassingsvermogen en ondersteuning op lange termijn, bieden deze opties nog steeds geen echte zelfbeschikking voor de bevolking van Kiribati. Ze hebben de neiging om mensen tot handelswaar te maken door hun verhuizing in werkgelegenheidsplannen te stoppen.
Het betekent ook dat nuttige lokale projecten zoals een nieuwe luchthaven, een permanent huisvestingsprogramma en een nieuwe strategie voor zeetoerisme binnenkort overbodig kunnen worden. Om ervoor te zorgen dat migratie geen noodzaak wordt, zijn realistische en betaalbare strategieën nodig voor het herstel en behoud van land op het eiland.
Bevolkingsmigratie aanmoedigen is natuurlijk de goedkoopste optie. Maar we moeten niet in de val trappen door te denken dat dit de enige uitweg is. We hoeven dit eiland niet te laten zinken.
Dit is niet alleen een menselijk probleem - het verlaten van dit eiland in de zee zal uiteindelijk leiden tot het wereldwijde uitsterven van vogelsoorten die nergens anders op aarde voorkomen, zoals de Bokikokiko-zanger. Andere kleine eilandstaten die worden bedreigd door de stijgende zeespiegel, herbergen ook bedreigde diersoorten.
Internationale hulp kan veel toekomstige problemen oplossen en deze geweldige en mooie plek redden voor mensen, niet-menselijke dieren en planten, maar het gebrek aan steun van rijke landen maakt het voor de inwoners van kleine eilandstaten moeilijk om dergelijke opties te overwegen. In Dubai zijn kunstmatige eilanden gecreëerd - waarom niet? Er zijn veel andere opties zoals oeverversterking en landaanwinningstechnologieën. Dergelijke opties zouden het thuisland van de Kiribati kunnen beschermen en tegelijkertijd de veerkracht van deze plaatsen kunnen vergroten, als de internationale hulp sneller en consistenter zou zijn van de landen die deze klimaatcrisis hebben veroorzaakt.
Ten tijde van het schrijven van het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951 was er geen internationaal aanvaarde definitie van "klimaatvluchteling". Dit creëert een beschermingskloof, aangezien aantasting van het milieu niet kwalificeert als "vervolging". Dit ondanks het feit dat klimaatverandering grotendeels wordt aangedreven door de acties van geïndustrialiseerde landen en hun nalatigheid bij het omgaan met de harde gevolgen ervan.
De VN-klimaatactietop op 23 september 2019 kan een begin maken met het aanpakken van enkele van deze problemen. Maar voor de miljoenen mensen die op plaatsen wonen die worden bedreigd door klimaatverandering, gaat het om milieu- en klimaatrechtvaardigheid. Deze vraag zou niet alleen moeten gaan over de vraag of de bedreigingen van klimaatverandering worden aangepakt, maar ook waarom degenen die in kleine eilandstaten willen blijven wonen, vaak niet de middelen of autonomie hebben om klimaatverandering en andere mondiale uitdagingen aan te pakken.