Inhoud
De invloed van dit psychologische fenomeen is zeer groot. We weten allemaal hoe we "etiketten moeten ophangen". Leraren geven studenten een "diagnose" van de eeuwige pestkop of de beste in de klas. We belonen een collega voor eens en altijd met het stigma van een succesvolle medewerker of een mislukkeling. Waarom beoordelen we op de eerste en meestal oppervlakkige indruk? Is het mogelijk om eenmaal gevormde meningen over ons en over anderen te 'doorbreken'?
Als de eerste indruk van een persoon positief is, ook door omstandigheden, dan breidt het plusteken zich vervolgens uit naar al zijn functies en acties. Het is hem veel vergeven. Als daarentegen de eerste indruk wazig is, wordt hij, ongeacht hoe goed iemand het in de toekomst doet, beoordeeld door het prisma van de eerste beoordeling.
Voor Russen kan dit effect worden verklaard met behulp van het spreekwoord "ze ontmoeten elkaar volgens hun kleding, zien ze af volgens hun geest". Het enige verschil is dat ze door de invloed van het halo-effect meestal iedereen in dezelfde kleding "afzien". En om de geest erachter te laten zien, moet de drager van de halo veel moeite doen.
Vaak worden vooroordelen nooit overwonnen. Dit is vooral merkbaar in kinder- en jeugdgroepen. Als een nieuwkomer in een klas bijvoorbeeld niet goed met elkaar overweg kan en onmiddellijk door klasgenoten als niet vleiend wordt bestempeld, is vaak de enige oplossing om van klas te veranderen, waar je fris kunt beginnen en opnieuw kunt proberen om een eerste indruk te maken.
Wat is dit fenomeen?
In de jaren twintig ontdekte de Amerikaanse psycholoog Edward Thorndike dat wanneer we anderen evalueren, we ons laten leiden door de perceptie van bepaalde persoonlijkheidskenmerken - zoals uiterlijk, opgewektheid, spraakzaamheid - en ze overschaduwen al het andere. De psycholoog noemde dit fenomeen het halo-effect of het halo-effect.
Het halo-effect beschrijft een onbewuste waarnemingsfout: individuele kwaliteiten van een persoon - aantrekkelijkheid, uiterlijke minderwaardigheid, uitzonderlijke prestaties - domineren andere ons onbekende kwaliteiten, die we zelf bedenken, eindigen tekenen in ons hoofd. De eerste indruk overschaduwt al het andere en creëert een halo. In de sociale psychologie wordt het effect cognitieve vervormingen genoemd.
Stel je bijvoorbeeld voor dat je wordt voorgesteld aan een persoon met verbazingwekkend goede manieren - en in een paar minuten creëer je in je hoofd het beeld van een goed verzorgde, goed opgeleide, welsprekende, charmante gesprekspartner.
Met andere woorden, een enkel onderscheidend kenmerk stelt ons in staat om andere onbekende eigenschappen af te leiden.
Een persoon met overgewicht wordt vaak gezien als lui, zwakzinnig, onhandig of zelfs dom. Leerlingen met een bril worden door veel docenten als beter en zelfs slimmer beschouwd.
En natuurlijk vallen Hollywoodsterren onder de invloed van het halo-effect. Omdat veel acteurs worden geassocieerd met de personages die ze spelen, en we ze in reportages en op tv zien als glamoureuze diva's, denken we dat ze in het echte leven ook zo zijn.
Welnu, het meest bekende geval van de invloed van het halo-effect is Khlestakov van The Government Inspector. De hele samenleving accepteerde hem aanvankelijk als auditor en merkte de duidelijke inconsistenties en fouten in zijn gedrag en woorden niet op.
Waarom hebben onze hersenen dit effect nodig?
Zonder het halo-effect zouden veel sectoren van de economie gewoon instorten. “Als ik dezelfde broek draag als deze succesvolle zakenvrouw, maak ik dezelfde indruk!” Een Chinees accessoire verandert meteen in een modeaccessoire (en zelfs de prijs stijgt tot enkele honderden euro's) als het wordt opgemerkt en gedragen door een ster of supermodel. Dit is ongeveer hoe het werkt.
Maar waarom zouden onze hersenen ons doelbewust in de val laten lopen? Gedurende ons leven moeten we enorme hoeveelheden informatie verwerken. We moeten navigeren met een minimum aan informatie, en hiervoor moeten we op de een of andere manier de omringende objecten en onderwerpen classificeren, ermee omgaan. Het halo-effect vereenvoudigt deze processen.
Als we elke keer dat we de hele inkomende stroom van visuele en andere stimuli grondig zouden analyseren, we gewoon gek zouden worden
Dus in zekere zin is het halo-effect ons verdedigingsmechanisme. Maar tegelijkertijd ontnemen we onszelf een meer objectieve kijk, waardoor we onze mogelijkheden beperken. En degene op wie we een aureool 'doen', loopt het risico voor altijd in onze ogen te blijven in de rol die we voor hem hebben uitgevonden.
Hoe het halo-effect te overwinnen?
Helaas is het "uitschakelen" van de halo moeilijk en vaak onmogelijk. We kunnen het deze keer misschien opmerken in onze eigen perceptie van een ander of in onze eigen evaluatie, maar de volgende keer zullen we onmerkbaar onder zijn invloed vallen. En hoewel we allemaal de uitdrukking "beoordeel een boek niet op zijn omslag" kennen, is dat precies wat we allemaal vaak doen.
Als de persoon aan wie we de halo hebben toegekend belangrijk en dierbaar voor ons is, is het enige tegengif om onze indruk te analyseren, deze op te splitsen in zijn componenten: markeer het leidende, belangrijkste kenmerk van de halo en noem de rest die in onze perceptie verdwenen is vanwege tot het halo-effect op het tweede plan. Vooral een dergelijke techniek is nodig voor managers, HR-specialisten die personeelsbeslissingen nemen. In Australië worden cv's bijvoorbeeld niet vergezeld van foto's, zodat externe gegevens de competenties van de sollicitant niet overschaduwen.
De meesten van ons zijn kiezers, dus we moeten niet geloven in het aureool-effect van politici die, vooral vóór verkiezingen, buitengewoon vriendelijk, open en verantwoordelijk proberen te lijken. En hier moeten we zelf informatie over de kandidaat verzamelen, om niet het slachtoffer te worden van zelfbedrog.
En niemand verhindert ons om informatie te verzamelen over onszelf en onze eigen halo - over hoe anderen ons zien.
We kunnen eerlijk zeggen dat we het fenomeen van het halo-effect kennen, en nodigen de gesprekspartner of collega uit om wat dieper onder onze "nimbus" te kijken en ons de kans te geven al onze kwaliteiten te tonen. Directheid en oprechtheid zijn vaak ontwapenend. Ook kun je nadenken over hoe we in de ogen van anderen zouden willen kijken en wat we daarvoor kunnen doen, maar wel zo dat we onszelf blijven.