Antibioticaresistente bacteriën zijn in opmars. De mensheid is hier zelf verantwoordelijk voor, die antibiotica heeft uitgevonden en op grote schaal begon te gebruiken, vaak zelfs zonder dat het nodig was. De bacteriën hadden geen andere keuze dan zich aan te passen. Een andere overwinning van de natuur – het verschijnen van het NDM-1-gen – dreigt definitief te worden. Wat ermee te doen?
Mensen gebruiken heel vaak antibiotica om de meest onbeduidende reden (en soms helemaal zonder reden). Dit is hoe multiresistente infecties verschijnen, die praktisch niet worden behandeld met antibiotica die bekend zijn in de moderne geneeskunde. Antibiotica zijn nutteloos bij de behandeling van virale ziekten, omdat ze eenvoudigweg niet werken op virussen. Maar ze werken in op bacteriën, die in een bepaalde hoeveelheid altijd in het menselijk lichaam aanwezig zijn. Eerlijkheidshalve moet echter worden gezegd dat de "juiste" behandeling van bacteriële ziekten met antibiotica natuurlijk ook bijdraagt aan hun aanpassing aan ongunstige omgevingsomstandigheden.
Zoals de Guardian schrijft: “Het antibioticatijdperk loopt ten einde. Op een dag zullen we bedenken dat twee generaties vrij van infecties gewoon een geweldige tijd voor medicijnen was. Tot nu toe hebben de bacteriën niet kunnen terugslaan. Het lijkt erop dat het einde van de geschiedenis van infectieziekten zo dichtbij is. Maar nu staat een “post-antibiotische” apocalyps op de agenda.”
De massaproductie van antimicrobiële stoffen in het midden van de twintigste eeuw luidde een nieuw tijdperk in de geneeskunde in. Het eerste antibioticum, penicilline, werd in 1928 ontdekt door Alexander Fleming. De wetenschapper isoleerde het uit een schimmelstam Penicillium notatum, waarvan de groei naast andere bacteriën een overweldigend effect op hen had. De massaproductie van het medicijn kwam tot stand tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog en slaagde erin vele levens te redden, die beweerden dat bacteriële infecties werden veroorzaakt door gewonde soldaten na chirurgische ingrepen. Na de oorlog was de farmaceutische industrie actief bezig met de ontwikkeling en productie van nieuwe soorten antibiotica, steeds effectiever en inwerkend op een steeds breder scala aan gevaarlijke micro-organismen. Al snel werd echter ontdekt dat antibiotica geen universele remedie kunnen zijn voor bacteriële infecties, simpelweg omdat het aantal soorten pathogene bacteriën uitzonderlijk groot is en sommige de effecten van medicijnen kunnen weerstaan. Maar het belangrijkste is dat bacteriën kunnen muteren en middelen kunnen ontwikkelen om antibiotica te bestrijden.
In vergelijking met andere levende wezens hebben bacteriën in termen van evolutie één onbetwistbaar voordeel: elke individuele bacterie leeft niet lang en samen vermenigvuldigen ze zich snel, wat betekent dat het proces van verschijnen en consolidatie van een "gunstige" mutatie hen veel minder kost tijd dan, stel een persoon. De opkomst van resistentie tegen geneesmiddelen, dat wil zeggen een afname van de effectiviteit van het gebruik van antibiotica, hebben artsen al lang opgemerkt. Bijzonder indicatief was de opkomst van eerst resistent tegen specifieke geneesmiddelen en vervolgens multiresistente tuberculosestammen. Wereldstatistieken tonen aan dat ongeveer 7% van de tbc-patiënten besmet is met dit type tuberculose. De evolutie van Mycobacterium tuberculosis hield daar echter niet op - en er verscheen een stam met een brede resistentie tegen geneesmiddelen, die praktisch niet vatbaar is voor behandeling. Tuberculose is een infectie met een hoge virulentie, en daarom werd het uiterlijk van de superresistente variëteit door de Wereldgezondheidsorganisatie erkend als bijzonder gevaarlijk en onder speciale controle van de VN geplaatst.
Het door de Guardian aangekondigde “einde van het antibioticatijdperk” is niet de gebruikelijke neiging van de media tot paniek. Het probleem werd geïdentificeerd door de Engelse professor Tim Walsh, wiens artikel "The Emergence of New Mechanisms of Antibiotic Resistance in India, Pakistan and the UK: Molecular, Biological and Epidemiological Aspects" op 11 augustus 2010 werd gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Lancet Infectious Diseases. . Het artikel van Walsh en zijn collega's is gewijd aan de studie van het NDM-1-gen, ontdekt door Walsh in september 2009. Dit gen, voor het eerst geïsoleerd uit bacterieculturen verkregen van patiënten die van Engeland naar India reisden en op de operatietafel daar, is door de zogenaamde horizontale genoverdracht zeer eenvoudig over te dragen tussen verschillende soorten bacteriën. In het bijzonder beschreef Walsh een dergelijke overdracht tussen de extreem veel voorkomende Escherichia coli E. coli en Klebsiella pneumoniae, een van de veroorzakers van longontsteking. Het belangrijkste kenmerk van NDM-1 is dat het bacteriën resistent maakt tegen bijna alle krachtigste en modernste antibiotica zoals carbapenems. Uit het nieuwe onderzoek van Walsh blijkt dat bacteriën met deze genen al vrij algemeen voorkomen in India. Infectie treedt op tijdens chirurgische ingrepen. Volgens Walsh is het voorkomen van zo'n gen in bacteriën extreem gevaarlijk, omdat er gewoonweg geen antibiotica zijn tegen darmbacteriën met zo'n gen. De geneeskunde lijkt nog ongeveer 10 jaar te hebben voordat de genetische mutatie wijdverbreid wordt.
Dat is niet te veel, aangezien de ontwikkeling van een nieuw antibioticum, de klinische proeven en de lancering van massaproductie erg lang duren. Tegelijkertijd moet de farmaceutische industrie er nog van worden overtuigd dat het tijd is om in actie te komen. Vreemd genoeg is de farmaceutische industrie niet zo geïnteresseerd in de productie van nieuwe antibiotica. De Wereldgezondheidsorganisatie stelt zelfs met bitterheid dat het voor de farmaceutische industrie eenvoudigweg onrendabel is om antimicrobiële stoffen te produceren. Infecties genezen meestal te snel: een typische antibioticakuur duurt niet langer dan een paar dagen. Vergelijk met hartmedicatie die maanden of zelfs jaren duurt. En als er niet te veel nodig is voor de massaproductie van het medicijn, dan blijkt de winst minder en wordt de wens van bedrijven om te investeren in wetenschappelijke ontwikkelingen in deze richting ook minder. Bovendien zijn veel infectieziekten te exotisch, vooral parasitaire en tropische ziekten, en worden ze ver van het Westen gevonden, dat medicijnen kan betalen.
Naast economische zijn er ook natuurlijke beperkingen - de meeste nieuwe antimicrobiële geneesmiddelen worden verkregen als varianten van oude, en daarom "wennen" bacteriën er vrij snel aan. De ontdekking van een fundamenteel nieuw type antibiotica in de afgelopen jaren komt niet vaak voor. Natuurlijk ontwikkelt de gezondheidszorg naast antibiotica ook andere middelen om infecties te behandelen: bacteriofagen, antimicrobiële peptiden, probiotica. Maar hun effectiviteit is nog steeds vrij laag. In ieder geval is er niets dat antibiotica kan vervangen voor de preventie van bacteriële infecties na een operatie. Transplantatie-operaties zijn ook onmisbaar: de tijdelijke onderdrukking van het immuunsysteem die nodig is voor orgaantransplantatie vereist het gebruik van antibiotica om de patiënt te verzekeren tegen het ontstaan van infecties. Evenzo worden antibiotica gebruikt tijdens chemotherapie bij kanker. Het ontbreken van een dergelijke bescherming zou al deze behandelingen, zo niet nutteloos, dan uiterst riskant maken.
Terwijl wetenschappers op zoek zijn naar fondsen van een nieuwe dreiging (en tegelijkertijd geld om onderzoek naar resistentie tegen geneesmiddelen te financieren), wat moeten we dan allemaal doen? Gebruik antibiotica voorzichtiger en zorgvuldiger: elk gebruik ervan geeft de 'vijand', bacteriën, een kans om manieren te vinden om weerstand te bieden. Maar het belangrijkste is om te onthouden dat preventie de beste strijd is (vanuit het oogpunt van verschillende concepten van gezonde en natuurlijke voeding, traditionele geneeskunde - dezelfde Ayurveda, maar ook vanuit het oogpunt van gezond verstand). De beste manier om infecties te bestrijden, is door voortdurend te werken aan het versterken van je eigen lichaam en het in een staat van harmonie te brengen.