De ionen bicarbonaten (HC03^-) aanwezig zijn in het bloed: ze spelen een grote rol bij de pH-regeling. Ze zijn de belangrijkste 'buffer' van het lichaam.

Hun concentratie in het bloed is dus recht evenredig met de pH. Het zijn voornamelijk de nieren die de concentratie van bicarbonaten in het bloed reguleren, waardoor hun retentie of uitscheiding wordt bevorderd.

Om de pH te regelen, wordt het bicarbonaat-ion HCO3^- combineert met het H-ion⁺ water en CO . geven₂. De druk in CO₂ in arterieel bloed (Pa CO₂), of capnia, of de partiële druk die wordt uitgeoefend door de CO2 opgelost in het arteriële bloed, is daarom ook een indicator van het zuur-base-evenwicht. Het wordt gemeten tijdens de analyse van bloedgassen.

Bicarbonaationen zijn basisch: wanneer hun concentratie toeneemt, neemt ook de pH toe. Omgekeerd, wanneer hun concentratie afneemt, wordt de pH zuur.

Bij een gezond persoon is de bloed-pH zeer stabiel: 7,40 ± 0,02. Het mag niet onder de 6,6 komen en niet boven de 7,7 komen, wat onverenigbaar is met het leven.

De dosering van bicarbonaationen maakt het mogelijk om de zuur-base balans van het bloed te evalueren. Het wordt tegelijkertijd met de analyse van bloedgassen uitgevoerd, wanneer de arts de aanwezigheid van een zuur-base-onbalans (acidose of alkalose) vermoedt. Dit kan het geval zijn bij aanwezigheid van bepaalde symptomen, zoals:

• veranderde staat van bewustzijn
• hypotensie, laag hartminuutvolume
• ademhalingsstoornissen (hypo- of hyperventilatie).
• Of in minder ernstige situaties zoals abnormale spijsverterings- of urineverlies of elektrolytenstoornissen.

Het bloedonderzoek bestaat uit een monster veneus bloed, meestal ter hoogte van de elleboogplooi. Er is geen voorbereiding nodig.

De analyse maakt het mogelijk om de aanwezigheid van acidose of alkalose. Met de pH-meting kunt u zien of er sprake is van hyperacidemia (gedefinieerd als een pH-waarde lager dan 7,35) of hyperalcalemie (pH-waarde hoger dan 7,45).

Meting van bicarbonaationen en PaCO₂ laat vervolgens toe om te bepalen of de aandoening van metabolische oorsprong is (afwijking van bicarbonaten) of respiratoir (afwijking van PaCO)₂). Normale waarden voor bicarbonaten liggen tussen 22 en 27 mmol/l (millimol per liter).

Een afname van de concentratie van bicarbonaationen onder de normale waarden resulteert in metabole acidose. Acidose is gekoppeld aan een teveel aan H + ionen. Bij metabole acidose zal de concentratie bicarbonaationen afnemen (pH <7,35). Bij respiratoire acidose is het de toename van de partiële druk van CO₂ die verantwoordelijk zal zijn voor de toename van H + ionen.

Metabole acidose kan onder andere het gevolg zijn van een abnormaal verlies van bicarbonaten als gevolg van diarree of fysiologische zoutoplossing.

Omgekeerd leidt een toename van de concentratie van carbonaationen tot a metabole alkalose (pH> 7,45). Het kan optreden bij overmatige toediening van bicarbonaten, ernstig braken of verlies van kalium (diuretica, diarree, braken). Hyperaldosteronisme kan ook een rol spelen (hypersecretie van aldosteron).

Respiratoire alkalose komt op zijn beurt overeen met een geïsoleerde afname van de partiële druk van CO₂.